مەدیحە سۆفی
له سه‌رده‌مێکدا، که باشوری کورستان بێ نان نه‌بوو، وه‌لێ له‌به‌ر زه‌بروزه‌نگی ڕژێمه فاشیسته‌کان و لەبەر توینێتی بۆ ئازادی، نه‌یده‌توانی له‌سه‌ر سفره‌ی کراوه ژه‌مه‌کانی بڕازێنێته‌وه، بۆیه ده‌یکرده ورده نان و ده‌یئاخنیه نێو گیرفانی و له سه‌نگه‌ره‌کاندا، وه‌کو زادی ڕۆژانەی خەبات، هه‌ناوی برسی خۆی پێ کپ ده‌کرده‌وه، ئه‌و ده‌مه برسێتی نه‌بوو، به‌ڵام ئیڕاده هه‌بوو بۆ ڕه‌تکردنه‌وه‌ی ئه‌و تێریه‌ی بۆ ئه‌وسا به‌س نه‌بوو، برسێتی خۆی له که‌لێنێکی دیدا حەشار دابوو، له زیندانیکردنی هزر، بیرکردنه‌وه، ناسنامه و خۆسه‌لماندندا، بۆیه ناهاوسه‌نگییه‌ك له تێربوونی گه‌ده و برسێتی ڕوحدا دروستبووبوو، که ده‌سته‌وه‌ستان دانیشتی ره‌تده‌کرده‌وه و لەو دەمەدا شه‌رمی له خودێکی بێ ئازادی ده‌کرد که گومانی ده‌خسته نێو چه‌مکی ژیانه‌وه.
له ئێستادا کاتێ هیشتا هه‌ناسه‌ی ئازادی به‌ته‌واوی نه‌گه‌یشتووه‌ته پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستان، گڵۆڵه‌یه‌کی ئاڵۆزی بگره‌وبه‌رده‌ی بڕوا، بیروبۆچوونی باشوری کوردستانی له‌مه‌ڕ ئازادییه‌وه ته‌نیوه، له بازنه‌یه‌کی به‌تاڵدا، نازانن بوونی کامیان گومانی ژیان ده‌سڕێته‌وه، نان یا ئازادی. له لایه‌که‌وه قورسایی سه‌ر شانی هه‌ژار، لەبەر ئەوەی نانی نییە و ته‌نها نان ده‌بینێ، ئه‌گه‌ر نا ته‌واو ئازاد و فه‌راهه‌مه، ئازاده له‌وه‌ی منداڵ له بازاڕی کاڵادا، له‌سه‌ر ڕه‌فی شتومه‌ك، بۆ فرۆشتن ڕیز بکات، ئه‌وه‌ش جۆرێكە له ئازادییه‌کی که‌له‌پچه‌کراوه، لەلایەکیترەوە، پشکێکی لە مێژوویەکی سەختدا هەیە، کە ئەنجامەکانی لەگەڵ ئەمڕۆی یەکانگیر نین، ئەمەش بووەتە ڕەگی بێئومێدی و لە شانەی ژیانی زۆربەدا خۆی داکوتیوە.
له جیهانی گلۆبالدا و له ئێستادا، داڕمانی ژینگه، کاره‌ساتی پیسبوونی ژینگه، تاڵانکردنی سامانی سروشتی، تێکدان و شێواندنی ئیکۆسیستیمی زینده‌وه‌ر، له‌ناوچوونی فره‌زینده‌وه‌ر، هه‌روه‌ها چه‌کی ئه‌تۆمی و وزه‌ی ئه‌تۆمی له کێشه گرنگه‌کانن، هیچ نه‌بێ بۆ شاره‌زا و پسپۆر و خه‌مخۆره‌کانی بواری پاراستنی ژینگه، که له سه‌ره‌تای حه‌فتاکانه‌وه و دوای کۆنفڕانسی نێونه‌ته‌وه‌یی ژینگه له ساڵی 1972دا له ستۆکهۆڵم، کێشەکانی ژنگە به دیقه‌ته‌وه جه‌ختی له‌سه‌ر کرا، وه‌لێ ئێمه له‌و کاته‌وه له‌به‌ر خه‌باتی بێوچان بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی ناسنامه داگیرکراوه‌که و بۆ ڕوخاندن و درزخستنه ئه‌و شورا قایمه‌ی، بوونی نه‌ته‌وه‌یی ئێمه‌ی داگیرکردبوو، نه‌ده‌په‌رژاینه سه‌ر پاراستنی ئه‌و ژینگه‌یه‌ی، ڕۆژ نه‌بوو به تۆز و خۆڵی باروت و خه‌رده‌ل و قینی فاشیستی ڕژێمی به‌عس، وێران و پیس نه‌بێت. ئه‌و مه‌داره‌ی ئه‌مڕۆش باشوری کوردستان تیایدا ده‌خولێته‌وه، سه‌رلێشێواوییه‌که، نه چێژ له کایه ئازادیه‌که‌ی ده‌بینێ، نه ژینگه‌که‌ی وه‌کو پیرۆزییه‌ك پێ ده‌پارێزرێ، چونکه ئاساییشه‌که‌ی که خۆی له ئاساییشی خۆراك و ئاودا ده‌بینێته‌وه، پڕ بووه له خڵته‌ی دڵه‌ڕاوکێ و شپرزه‌یی و هێشتا دڵنیایی بۆ خه‌ڵکه‌که دابیننه‌کردووه.
پاراستنی ئاساییشی دەوڵەت، بە پاراستنی ئاساییشی نیشتیمانییه‌وه دەبێت، پاراستنی ئاساییشی نیشتیمانییش پشکێکی گەورەی بە دابینکردنی پێداویستی و کەموکوڕییەکانی هاووڵاتی و پاراستنی ئاساییشی خۆراك و ئاو دەبێت، واتە بە فەراهەمکردنی سەرچاوەکانی بژێوی بۆ هەموو دانیشتوان.
هەرێمی کوردستان، وەکو هەرێمێکی دەوڵەمەند بە سامانی سروشتی و بەتایبەتی سامانی نەوت و گاز، وەکو خاوەن دانیشتوانێکی هەژار و هەمیشە شپرزە، داهاتەکەی، خۆی لە داهاتی ئەو سامانە دەبینێتەوە کە ته‌نها وەکو سەرچاوەیەکی ڕەیعی بۆ نێو گەنجینەی دەوڵەت دەگه‌ڕێته‌وه، بەو هەموو سروشتە لەبارەوە، هیچ بوارێکی نەبووژاوەتەوە، هیچ پیشەسازییەکی سەرەتاییشی نییە تا کەلێنەکانی بازاڕی ئابووریی نێوخۆ پبڤکاتەوە جگه له‌و نه‌وت و گازه‌ی، کە حیزب خاوەنداری دەکات نەك حکومەت، ئەو بوارەی له به‌ڕێوه‌بردنیدا زۆر نادادپه‌روه‌ر و ناکامڵن، بۆیه ئەگەر لەجیاتی:
- ئەو هەموو زانکۆی ئەهلی و گشتییەی تەنها گەنجی بێکاری بەرهەمهێناوە و تەنها گیرفانی خاوەن سەرمایەی پڕکردووە
- ئەو زانکۆ و قوتابخانە تورکییانەی وەکو عیشق و نیلۆفەر، ئەوەندەی پێگەی تورکیای لە باشور توند کردووە، ئەوەندە مۆڕاڵی کوردی نەپاراستووە، جگە لە ڕووتانەوەی پارەیەکی زۆر، سیمای کولتووریشی شێوانددوە.
- ئەو هەموو قوتابخانە ئەهلییەی، تەنها کۆمەڵگای کردووەتە دوو چینی زەقی دەوڵەمەند و هەژار
- لە جیاتی ئەو هەموو کەناڵی تی ڤی و سایت و ماڵپەڕانەی، خەرجی و تێچوویەکی زۆری هەیە و تەنها لە خزمەتی بازنەی دەستوپێوەندەکانی خۆیانن
- لەجیاتی ئەو هەموو بندیوار و مشەخۆرەی، کە بەبڕێك پارە ماڵی کراون
- لەجیاتی ئەو هەموو دەزگای کوێرکردن و ڵاڵکردن و کەڕکردنە
لە جیاتی ئەوانە، ببینە خاوەنی ئەو دەستی کارەی، لە بەرهەمهێنانی پیشەسازی کشتوکاڵی و پیشەسازی خواردندا، بتوانرێ بۆ فەراهەمکردنی پێداویستییە سەرەتایییەکانی بژێوی ئەم خەڵکە ماندوەدا، بەشدار بێ، نەك وەکو (بطالة مقنعة) تەنها لە چاوەڕوانی موچە بێت، کە چەندەها ساڵە گرەو لەسەر هاتن و گەیشتن و دابەشکردنی دەکرێت.
دوای ئەو ئەزمونە سەختەی ساڵی ٢٠١٤ و نەبوونی موچە و بژێوی و سەختی ژیان، دەکرا بە دەستپێکێکی نوێی بەرنامەوە، لە جیاتی کێڵانی هزری خەڵك بە وەلائی حیزبی، خەریکی کێڵانی زەویوزار و چەکەرەکردنی بواری پیشەسازی بوونایە، باشوری کوردستان خاوەن دونیایەك نازناوی زانستی تایبەتمەند و خاوەن تایتلی تایبەتمەندە، کە دەتوانرا لە بازنەی پرۆژەیەکی بەرهەمهێنان، بخرێنە بەر توێژینەوە و داهێنان بۆ ژیانەوەی ژێرخان و هێنانەبەرهەمی پێداویستی و کردنەوەی دەرگا بەڕووی پیشەسازی پیترۆکیمیایی و پیشەسازی کشتوکاڵ و پیشەسازی خۆراك، هەروەها هەوڵدان بۆ هاوسەنگکردنی نێوان (پێداویستی و بەردەستی) له نێوخۆدا، لەسەر بنەمای پێداچوونەوە و بەدواداچوونی کەلێن و که‌موکورتیه‌کان، لەکاتێکدا:
- باشترین توتنی ناوچەی خۆشناو و هەندێ ناوچەی دیکەی هەیە.
- بەپیترین خاکت بۆ چاندنی دانەوێڵە بەتایبەتی لە قەراج و کەندیناوە هەیە.
- باشترین کەشوهەوات بۆ چاندنی جۆرەها میوە هەیە.
- بەهرەدارترین جوتیاری بێستان و چاندنی سەوزەت لە تەواوی کوردستاندا هەیە.
- هەر تەماشای دەشتی شارەزوور و پشدەر بکەی، بەردیشی تێدا دەڕوێ.
گەشەی بەردەوام، تێهەڵکێشکردنی سەرجەم بوارەکانە بەیەکتر، ئەوەش بە پلانی تۆکمە و کەسی شارەزا و بەدواداچوونی ورد دەکرێ، بە نەهێشتنی بێکاری و بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمی ناوخۆ دەکرێ، بە کێبڕکێی بەردەوامی ئەو ئەنجامانە دەکرێ، کە بە داتا و بەیاناتی ڕاست و دروستەوە کارەکانیان بەرجەستە دەکەن، بە دەستەڵاتی زانست دەکرێ، ئەو دەستەڵاتەی نابێ بە ڕەنگی سیاسەت ڕەنگ بکرێ.
