توێژینەوە: بەغداد و هەولێر چۆن کێشەی نەوت و گاز چارەسەربکەن؟

فۆتۆ رۆیتەرز

توێژینەوەیەکی تایبەتی کوردستان تایمز

ڕیفراندۆمە ناکامڵەکەی هەرێمی کوردستان لە ئەیلولی ٢٠١٧ دیسان گرژییەکانی نێوان هەولێر و بەغدای زیادکرد و جارێکی دیکە پەیوەندییەکانی هەرێم لەگەڵ حکومەتی ناوەندی کێشەی تێکەوت، ئەوەش هەرێمی خستە دۆخێکی سەختی سیاسی و ئابورییەوە. ئەم وتارە هۆکاری بینچینەیی گرژییەکانی هەولێر و بەغدا دەخاتەڕوو، هاوکات چەند ڕێگایەک پیشان دەدات بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی هەردوو لایەنەکە.

ئەم وتاره پێی وایە کە هۆکاری گرژییە بەردەوامە سیاسی و ئابوورییەکانی نێوان بەغدا و هەولێر ململانێی هێزە لەسەر دابەشکردنی داهاتی نەوت و بەرهەمی گازی سروشتی و بەبازاڕکردنیان. بە واتایەکی تر. ئەگەر تێگەیشتنێکی هاوبەش هەبووایە لەنێوان دوو لایەنەکەدا لەبارەی دابەشکردنی داهاتی نەوت و گاز، سەرۆک وەزیرانی پێشوو حەیدەر عەبادی بەو شێوەیە دەستی کراوە نەدەبو لە دژی هەرێمی کوردستان لە دۆخی سیاسیی پاش ڕیفراندۆمدا. [١]

بە لەبەرچاوگرتنی توڕەیی بەرفراوانی شەقام لە سەرتاسەری وڵاتدا لە باکوور لە هەرێمی کورستانەوە تا قووڵایی باشوور لە بەسڕە، زۆر گرنگە سەرکردە سیاسییەکان لە بەغداد و هەولێر پێکەوە هەستی بەرپرسیارێتییان هەبێت بەر لەوەی وڵاتەکە بەتەواوی هەڵوەشێت. [٢] هەر بۆیە ئەم وتارە پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە ئیدارەیەکی گونجاو و تێگەیشتنی هاوبەش لەبارەی سێکتەری وزە لەنێوان هەردوو لایەنەکەدا کارێکی بنچینەییە بۆ پاراستنی وڵات لەکەوتنە ناو خەرەندێکەوە. [٣]

کرۆکی ناکۆکییەکانی بەغدا-هەولێر

بەتێپەڕاندنی یاسای نەوت و گاز لە ٧ی ئابی ٢٠٠٧، بەفەرمی هەولێر سەربەخۆیی خۆی ڕاگەیاند بەسەر سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان، هەروەها سەربەخۆییش لە بەبازاڕکردنی سامانە سروشتییەکان لە کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی بەغدا ناسراوە بە سۆمۆ. بەو هەنگاوە، حکومەتی هەرێمی کوردستان سەرنجە هەرێمایەتی و نێوەدەوڵەتییەکانی بۆ خۆی ڕاکێشا، کە لە ڕاستیدا هەنگاوێکی گەورە و ئاڵنگارییەکی گەورەبوو دژ بە ویستی بەغدا.

هەریەک لە هەولێر و بەغدا لێکدانەوەی جیاوازیان هەیە بۆ دەستووری عێراق لەبارەی بەڕێوەبردنی دۆسیەی نەوت. بەپێی ماددەکانی ١١١ و ١١٢ی دەستوور، “نەوت و غازی موڵکی سەرجەم خەڵکی عێراقن لە هەموو هەرێم و پارێزگاکاندا. […] حکومەتی فیدرالی لەگەڵ هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەرەکان نەوت و غازی بەرهەمهێنراوی کێڵگەکانی ئێستا بەڕێوە دەبات بەمەرجێک داهاتەکانیان بەشێوەیەکی دادپەروەری و بەگوێرەی دابەشبوونی دانیشتوان لەسەرجەم پارچەکانی وڵاتدا دابەش بکرێت لەگەڵ دیاریکردنی پشک بۆ ماوەیەک بۆ ئەو هەرێمە زیانلێکەوتوانەی ڕژێمی پێشوو بێبەشی کردبوون و ئەوانەش کەپاشتر زیانیان لێکەوت بەجۆرێک گەشەسەندنێکی هاوتەریب بۆ ناوچە جیاوازەکانی وڵات مسۆگەر بکات.” لەم سیاقەدا، ئاماژە دەکرێت بەو کێڵگانەی بەر لە پەسەندکردنی دەستوری عێراقی لە تشرینی یەکەمی ٢٠٠٥ پەرەیان پێ دراوە، لەکاتێکدا بەڕێوەبردنی ئەو کێڵگانەی لە دوای تشرینی یەکەمی ٢٠٠٥ پەرەیان پێ دراوە، لە دەستووردا ئاماژەیان پێ نەکراوە، حکومەتی هەرێمی کورستانیش بانگەشەی ئەوە دەکات کە لەڕووی یاساییەوە دەتوانێت ئەو کێڵگانە بەڕێوەببات. [٥]

بەدەر لەوە، حکومەتی هەرێمی کوردستان تەبەنی مۆدێلی “گرێبەستی بەشکردنی بەرهەم” (PSC)ـی بەمەبەستی ڕاکێشانی سەرنجی کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییەکان تا لە هەرێمدا وەبەرهێنان بکەن. ئەو مۆدێلەش جیاوازە لەوەی عێراق بەکاری دەهێنێت و کەمتر سەرنجڕاکێشە کە ناسراوە بە مۆدێلی “گرێبەستی خزمەتگوزاریی تەکنیکی” (TSC) .

لەگەڵ ئەوەشدا، لە نەبوونی سازان لەنێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی بەشکردنی داهاتی نەوت، جۆری گرێبەستەکان لەگەڵ کۆمپانیا نەوتییەکان، نەگەیشتن بە تێگەیشتنێکی هاوبەش لەسەر دانانی چوارچێوەیەکی یاسایی و دروستکردنی ستراتیژێکی یەکگرتووی وزەی نیشتمانی [٦] هەروەها دەستێوەردانی چەند وڵاتكی دراوسێ، بەتایبەتی تورکیا بەهۆی گریبەستە نهێنییە پەنجا ساڵییەکەی لەگەڵ حکومەتی هەرێم، دیارترین بەربەستەکانن لەبەردەم هێورکردنەوەی گرژییەکانی نێوان هەردوولا و بنیاتنانی روئیایەکی نیشتمانی هاوبەش بۆ پێکەوە ژیان لە وڵاتێکی یەکگرتوودا.

دەستکەوتەکانی حکومەتی هەرێم لەسایەی گرێبەستەکانی بواری نەوت و گاز

گەر لە خاڵە ئەرێنییەکانەوە دەست پێ بکەین دەبینین حکومەتی هەرێم لە ماوەیەکی دیاریکراودا چەند سوودێکی لە مۆدێلی (PSC) بینیوە. سەرەڕای دەنگدان بۆ دەستوری عێراقی لە ساڵی ٢٠٠٥، هەمیشە هەرێمی کوردستان عێراق چاوی لە پڕۆژەی دروستکردنی دەوڵەت بووە لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ـەوە، نەک بەتەنها لەڕووی سیاسییەوە بەڵکو لەڕووی ئابووری و داراییشەوە، هەرچەندە ئەمە بەشێوەیەکی بەرچاو لەلایەن خێزان و حزبەکانەوە بەکارهێناوە بۆ بەهێزکردنی دەسەڵاتی خۆیان. بڕیاربەدەستدانی سیاسیی هەرێمی کوردستان هەوڵی تەواویان داوە بۆ بەهێزکردنی پێگەی جیۆپۆلۆتیکی هەرێمی کوردستان، بەو پێیەش سەرچاوە سروشتییەکان یەکەمین کارت بوو کە لە خزمەتی ئەو مەبەستەدا بەکاری بهێنن.

بە مانایەکی دیکە، لەگەڵ فراوانبوونی کەناڵە دیبلۆماسییەکانی حوکمەتی هەرێم و کرانەوەی سیاسیی بەڕووی کۆمەڵگای نێودەوڵەتیدا، سەرکردە کوردەکان هەرزوو درکیان بەوە کرد کە دەکرێت هەرێمی کوردستان دابینکەرێکی بەبەهای بەرهەمی نەوت و گاز بێت بۆ بازاڕی جیهانی لەڕێی گرێبەستی مۆدێلی (PSC) لەگەڵ کۆمپانیا نەوتییە جیهانییەکان. حکومەتی هەرێمی کوردستان سوودی وەرگرت لە دۆخی ناسەقامگیریی سیاسیی دوای جەنگ لە عێراق تا بەرەو سەربەخۆیی ئابووری جووڵە بکات.

لە دیدگای سیاسەتی دەرەوەدا، گرێبەستەکانی (PSC) بەشێوەیەکی زۆر بەهێز لەڕووی جیۆپۆڵەتیکییەوە پاڵپشتی هەرێمی کوردستانیان کرد و برەویان دا بە گرنگییە جیۆپۆڵەتیکییەکەی لە هەرێمەکە و لەسەر ئاستی سیاسەت و دیبلۆماسیی نێودەوڵەتییش. لەڕووی ناوخۆییشەوە، مۆدیلی گرێبەستەکانی (PSC) بەهەمان شێوە یەک حیزبی سیاسیی و خێزانیی بەهێزکردووە لەبەرامبەر ئەوانی دیکەدا، چوون پەیوەندییەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان لەگەڵ تورکیادا بەتەنها لە خزمەت خۆیاندا بەکارهێنراون.

لەگەڵ ئەوەشدا، پڕۆژەی بنیادنانی دەوڵەت لە هەرێمی کورستان لە دوای ساڵی ٢٠٠٣، پێویستی بە سەقامگیریی ئابووریی و دارایی هەبوو، هەروەها جۆرێک لە سەربەخۆیی لە حکومەتی فیدراڵ لە بەغدا. لەوەش زیاتر، حکومەتی هەرێمی کوردستان توانی زۆربوونی داهات بەکاربهێنێت بەمەبەستی دروستکردنی ژێرخان.

مایەی مشتومڕێکی زۆرە کە ئەم سێکتەرە ڕۆڵێکی گرنگی بینی لە پێشخستنی ئاستی بژێوی ژیانی دانیشتوانی هەرێم لەڕێی دامەزراندنی خەڵک، بەکارهێنانی کەرەستە ناوخۆییەکان، هەروەها پاڵپشتیکردنی بنیادنانی تواناکان. ئەوە بخە ئەولاوە کە ئەم سێکتەرە بووە هۆی بڕیارە سیاسییە نادیموکراتییەکانی دوو پارە دەسەڵاتدارەکە، پارتی و یەکێتی، بەتایبەتی پارتی بە ڕادەیەک دوودڵ نەبوو لە کوشتنی خۆپیشاندەران و داخستنی پەرلەمانی کوردستان تا دڵنیابێت لەوەی کۆنترۆڵی تەواوەتی هەیە بەسەر سامانە سروشتییەکاندا. لەهەمان کاتدا، یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکان لەپشت ڕیفراندۆمەوە بەدەستهێنانی نەوتی کەرکوک بوو تا لەو ڕێگەیەوە بتوانن زیاتر دەسەڵاتی خۆیان بەهێزبکەن و ئیمپراتۆریەتە ئابوورییەکەیان فراوان بکەن.

ڕەخنەکان لە سیاسەتی وزەی حکومەتی هەرێمی کوردستان

سەرەڕای ژمارەیەک سوودی دیارییکراو لەسایەی گرێبەستە نەوتییەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان و بەدیارییکراویش وەزارەتی سامانە سروشتییەکان ڕووبەڕووی چەندین ڕەخنە بووەتەوە لەلایەن ڕای گشتی و پەرلەمان لەو کاتەی هەرێم کەوتە ناوی قەیرانێکی ئابووری و داراییەوە. وەزارەتەکە نەیتوانیووە سیستمێی دامەزراوەیی بنیات بنێت.

  • دانەمەزراندنی کۆمپانیا لاوەکییەکان. هەرچەندە وەزارەتی سامانە سروشتییەکان کۆمپانیای نەوتی نیشتمانیی کوردستان (KNOC)، کۆمپانیای دۆزینەوە و بەرهەمهێنانی کوردستان (KEPCO)، هەروەها دامەزراوەی بەبازاڕکردنی نەوتی کوردستان (KOMO) دامەزراندووە، بەڵام هەموو ئەمانە تاڕادەیەکی زۆر تەنها لەسەر کاغەز ماونەتەوە.
  • نەبوونی شەفافیەت. وەزارەتی سامانە سروشتییەکان شەفافیەتی تێدا نییە و بەهۆی چەند پابەندبوونێکەوە دەستی گیراوە لە ئاشکراکردنی زانیاری بۆ ڕای گشتی. لەلایەکی دیکەوە، چەند کەسێکی کەم لە وەزارەتی سامانە سروشتییەکان بەرپرسن بۆ پێدانی مۆڵەت، ڕێوشوێن، ستراتیژیەت و سیاسەت، کە نە شەفافن نە دیموکراسین.
  • بەکارهێنانی لاوازی نەوت لە پێداویستییە ناوخۆییەکاندا. لەکاتێکدا حکومەتی هەرێمی کوردستان و حیزبە سیاسییە سەرەکییەکان بەردەوامن لە هەناردەی نەوت بۆ بەندەری جیهان لەڕێی بۆریی نەوت و تەنکەرەوە، حکومەتی هەرێم شکستی هێناوە لە دابینکردنی بڕی پێویستی گاز و نەوتی سپی بۆ پڕکردنەوەی خواستی ناوخۆیی. خەڵکی هەرێمی کوردستان بەردەوام دەناڵێنن بەدەست کورتهێنان و بەرزیی نرخی ئەو بەرهەمانە لە بازاڕە ناوخۆییەکانەوە بەو پێیەی حکومەتی هەرێمی کوردستان شکستی هێناوە لە دابینکردنی بڕی پێویستی ئەو بەرهەمانە بۆ ناوخۆ.
  • زیادەڕۆیی لەبەکارهێنانی گرێبەستەکانی بەشکردنی بەرهەم. لەهەمان کاتدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان دەیتوانی مەرج و ڕێنمایی نوێ بسەپێنێت بەسەر کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییەکان هاوشێوەی مۆدێلی (TSC) بۆ ئەو کێڵگە نەوتیانەی پێشتر دۆزراونەتەوە، چونکە ئەو کێڵگانە هیچ ڕیسکێکیان تێدا نییە. ئەو جۆرە مامەڵەیە پێگەیەکی بەهێزتری دەبەخشییە هەرێم لە مامەڵەکردن لەگەڵ بەغدا لەبارەی ناکۆکییە نەوتییەکان.
  • خراپ ئیدارەدانی یەدەگی نەوت. درککردنی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییەکان لەڕووی ڕابەرایەتیکردنی هەرێم بەرەو سەربەخۆیی بەهەڵەدابردن بووە و تا ئێستاش هەر بەهەڵەدابردنە. حکومەتی هەرێم ڕێگەی دا بە کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییەکان بڕێکی زۆری نەوت بەرهەم بهێنین بەبێ گوێدان بە داهاتووی بەرهەمهێنانی نەوت. هەروەها ئەم پەلەکردنە لە بەرهەمهێنانی نەوت لەلایەن کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانەوە کاریگەرییەکی خراپی هەبوو لەسەر هەرێم لەڕووی جیۆلۆجی و ژینگەییەوە بەتایبەت لەو ناوچانەی نزیکبوون لە شوێنی بەرهەمهێنانەوە.
  • نەوت دیموکراسییە گەشاوەکەی کوشت. حزبە سیاسییە کوردییەکان، ڕێکخراوە ناحکومییەکان، میدیا و هاوڵاتیان ئومێدیان هەڵچنی بوو لەسەر دامەزراندنی هەرێمێکی کوردستانی دیموکراسی لە دوای ساڵی ٢٠٠٣، بەتایبەت کە هەرێمی کوردستان توانای شیانی هەبوو لە ڕووی ئابووری، کۆمەڵایەتی و سیاسییەوە. بەڵام دوو حیزبە حکومڕانەکە، دوابەیەکی هیواکانی دیموکراسییان کوشت، هەروەها ئەو کۆمەڵانەی کە کاریان دەکرد لەسەر بە دیموکراتکردنی هەرێم بەشێوەیەکی توندوتیژانە وەلانران، یاخود بەپارەی نەوت کڕدران. ئەو دامەزراوە میدیاییە گەورانەی دوو پارتەکە دایانمەزراندن، بەتایبەتی پارتی، کاریان کرد لەسەر کوشتنی هەر بیرکردنەوەیەکی ڕەخنەیی هاوڵاتیان و پەرەیان دا بە جۆرە گوتارێک بۆ بەئاسانی قبوڵکردنی کردەوە نادیموکراتییەکانی سیستمە سیاسییەکە.
  • جیاوازیی ئابووریی. نەفرەتی نەوت جۆرە کۆمەڵگایەکی دروست کرد کە بژاردەیەکی سیاسیی بچووک سوودمەندبوون لە نەوت و زۆرینەکەش بەر نەفرەت کەوتن.

ڕێگاکانی هێورکردنەوەی گرژییەکان

لەم قۆناغەدا، لێکتێگەیشتنێکی هاوبەش و سیاسەتێکی پێگەیشتوو بۆ هەردوو لایەن پێویستن هەتا فەرامۆشکردنی یەکتر کۆتایی پێ بهێنن. لە کابینەکانی ئیبراهیم جەعفەرییەوە بۆ مستەفا کازمی، نەوت و گاز هەمیشە ڕووبەڕێکی سەرەکیی ململانێی نێوان بەغدا و هەولێر بوون. یەکەم و بەر لە هەرشتێک، زۆر بنچینەییە کە کۆمپانیاکانی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان؛ کەپکۆ و کۆمۆ و کنۆک (کۆمپانیا نەوتییەکانی هەرێم) بخرێنە سەر ئەرزی واقع و کاریان پێ بکرێت نەک لەسەر ڕەفە تۆزاوییەکان بمێننەوە و کۆبوونەوەی نابەرهەمداری لیژنەکان بەردەوام بێت. زۆر گرنگە بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان کە دەست بکات بە جێبەجێکردنی ماددەکانی یاسای نەوت و گازی خۆی کە لەساڵی ٢٠٠٧ تێپەڕێندرا.

لە لایەکی دیکەوە، پێویستە وەزارەتی سامانە سروشتییەکان چاوبخشێنێتەوە بە ماددەکانی یاساکە و هەمواریان بکاتەوە تا هاوتا بێت لەگەڵ یاسا عێراقییەکە. هەروەها پێویستە چاوبخشێندرێتەوە بە لێکدانەوە ناکۆکەکانی چوارچێوەی یاسایی و ڕەهەندی دەستوریی ئیدارەدان و بەرهەمهێنانی نەوت و گاز. یاسایەکی هاوبەشی نەوت و گاز لەنێوان حکومەتی ناوەندیی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان زۆر پێویستە بۆ نەهێشتنی هەڵەلێکدانەوەی چوارچێوە دەستورییەکان.

هەروەها پێویستە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، یەکێتی ئەوروپا و ڕوسیا ڕۆڵێکی کاریگەر بگێڕن لە پڕۆسەی دانوستان و تەنها لەپێناو سوودی هەردوو لایەندا بەشداربن. پێویستە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی فشاری تەندروستی زیاتر بخەنە سەر هەردوو لایەن. دەرگیربوونی ویلایەتە یەکگرتووەکان لە کۆی پڕۆسەی دانوستانەکان زۆر گرنگە بۆ بەدەستهێنانی دەرەنجامێکی بەرهەمدار.

لەهەمان کاتدا، پێویستە بەغداد ستراتیژییەکی سیاسیی درێژمەودا ئامادەبکات بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ گرێبەستە دوورمەوداکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان لەڕێی دانوستانێکی تەندروست کە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هەردوو لایەن بێت. ئامادەبوونی ویلایەتە یەکگرتووەکان لە دروستکردنی ئەم بڕیارانەدا زۆر گرنگە بۆ ئەوەی دڵنیایی بدات کە بەرژەوەندی هەردوو لایەن پارێزراوە. تا ئێستا ئەدائی بەغداد لە دانوستانەکان لەگەڵ هەرێمی کوردستان لەبارەی ناکۆکییەکانی نەوتەوە ناتەندروست بووە. پێویستە پلانێکی ستراتیژی لە پڕۆسەی دانوستانەکاندا دابنرێت.

بەلەبەرچاوگرتنی ئەو ڕاستییەی مۆدیلی گرێبەستەکانی (PSC) لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان بووەتە ڕاستییەکی خۆ-لێ-لانەدراو لەسەر ئەرزی واقع، زۆر گرنگە بۆ هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق دەستەیەک دابمەزرێنن کە لەلایەن کەسایەتییەکی بێلایەنەوە سەرۆکایەتی بکرێت و ڕۆڵی لێکنزیککەرەوە بگێڕێت بەمەبەستی گەیشتن بە دەرەنجامێکی کۆتایی. پێویستە سەرۆکی دەستەکە تێگەیشتنێکی باشی هەبێت لەبارەی ئاڵنگارییەکانی کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییەکان، وردەکاریی مۆدێلی PSC و TSC، هەروەها تێگەیشتنێکی زۆر باشی هەبێت لەبارەی جیۆپۆلۆتیکی هەموو وڵات. خەڵکی عێراق قوربانیی ململانێکانی بەغدا و هەولێر بوون، هەروەها سەرکردایەتی سیاسیی هەردوو لا لە بەغداد و هەولێر ئەو ململانێ سیاسیانە دەقۆزنەوە بۆ زیاتر قایمکردنی دەسەڵاتیان، چەندین جاریش ڕق و کینەیان لەنێو خەڵکدا بڵاوکردوەتەوە.

دەمجکردنی وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق زۆر گرنگە بۆ گەیشتن بە لێکتێگەیشتنێکی هاوبەش بۆ بەڕێوەبردنی دۆسیەی نەوت و گاز. بەهەمان شێوە دامەزراندنی کۆمپانیای نیشتمانی نەوتی عێراقی (INOC) لەدوای پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراقی گرنگە و دەکرێت فاکتەرێکی کۆکەرەوە بێت بۆ هەموو کۆمپانیا دەوڵەتییەکانی نەوت و بەشداربێت لە پڕۆسەری هێورکردنەوە، بەو پێەی زۆرینەی نوێنەرە کوردەکان لەبەرژەوەندی دامەزراندنی کۆمپانیاکە دەنگیان دا سەرەڕای گرژییەکانی ئێستا لەگەڵ بەغدا. گومانی تێدانییە پێگەیشتوویی سیاسیی لەنێوان هەردوو لایەندا ئەو شتەیە کە عێراق و هەرێمی کوردستان بەرەو داهاتوویەکی پڕشنگدار دەبات. پێویستە هەردوو لایەن بگەنە ئاستێکی نوێخوازی و لێکتێگەیشتنی سیاسی کە بەهێزبوونی بەغداد و هەولێر پەیوەندیان بەیەکەوە هەیە و لە دەرەنجامیشدا ئابووریی هەموو وڵاتەکە بەهێز دەکات.

هەرێمی کورستانی عێراق زۆر پشتی بەستووە بە تاکە بۆریی نەوتی هەناردەکردن لەڕێی بەندەی جەیهانەوە. پێگەی حکومەتی هەرێم بەشێوەیەکی بەرچاو بەهێزتر دەبێت ئەگەر بۆریی دیکە بۆ ئێران و بەسرە دروست بکات، دەکرێت ئەمە ببێتە هۆی هەماهەنگی لەنێوان هەرێمی کوردستان و سۆمۆ و وردە وردە ناکۆییەکان بڕەوێنێتەوە. پشتگیریی بەغداد بۆ ئەم پڕۆژەیە ئێجگار گرنگە. حکومەتی هەرێمی کوردستان ناتوانێت سیاسەتێکی سەربەخۆی نەوتی هەبێت کە بەتەنها خزمەتی تورکیا بکات، بەتایبەتی کە تورکیا تا دێت زیاتر بەرەو دەوڵەتێکی تاکڕەویی نیۆ-عوسمانیی فراوانخواز هەنگاو دەنێت.

زۆر گرنگە کە سیاسەتی وزەی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان و حکومەتی هەرێم بە دامەزراوەیی بکرێت و ڕەنگدەرەوەی بەرژەوەندیی گشتی بێت و سنوورێک دابنێت بۆ دەستێوەردانی حیزبە سیاسییەکان لە بەڕێوەبردنی ئەم سێکتەرەدا. کاتی ئەوە هاتووە وەزارەتی سامانە سروشتییەکان، یاسای نەوت و گازی هەرێمی کوردستان جێبەجێ بکات کە تێیدا بەرژەوەندیی گشتی لە پێش هەموو شتێکەوە دێت لە پلانی ستراتیژیی نەوت و گازدا.

 

 

بەشکردن: