نەبونی ستراتیژی هاوبەشی هێزە کوردییەکان لە دانوستاندا؛ لە بزوتنەوەی چەکداریی ئەیلولەوە بۆ شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی
~ کوردستان تایمز
بزووتنەوە سیاسییە کوردییەکان لە باشوری کوردستان شانسیان لەوەدایە ئەزموونیان لە دانوستاندا زۆرترە لە لایەنە سیاسییەکانی بەشەکانی دیکەی کوردستان بەڵام وێناچێت لە کێشە سەرەکییەکانی شکست و سەرکەوتن وانەی گرنگیان وەرگرتبێت بە ئاستی گرنگی دەرفەتەکان.
یەکێك لە کێشە سەرەکییەکان ئەوەیە دانوستان نەبۆتە ئامانجێکی ستراتیژیی هاوبەشی یەکانگیری لایەنە سیاسییەکان لەسەر نەخشەڕێیەکی روون کە دەوڵەتی ناوەند رازی یان ملکەچ بە داخوازییەکان بکات، بۆیە دانوستانیان وەک تاکتیکی تەسکی حزبی ئەنجامداوە، لەبەر ئەمەشە ئەوەی کە هەیە ئەنجامی ویست و ئیرادەی نێودەوڵەتی و ئەمری واقیعی هەرێمایەتی بووە وەك لەوەی بەرهەمی سەرکەوتووانەی سەرکردایەتیکردنی سیاسی ستراتیژیەتی کورد بوو بێت وەک قەوارەیەکی ئیتنیکی-سیاسی لە عێراقدا .
تا ئێستا ساباتێکی ڕێکخراوەیی سیاسی کۆکەرەوە نییە فرەیی ئایدۆلۆژی و حزبی و ناوچەگەری و جیاوازییەکانی دیکە لەخۆیدا بەرجەستە بکات لە دەوری هاوچارەنووسیی. هەبوونی ستراتیژیەکی هاوبەش لە دانوستاندا لانیکەم بۆ کۆکردنەوەی رەوتە سەرەکییەکان پێشمەرجی تۆکمەبوونی لایەنی بەرهەڵستکارە، چونکە رێگرە لە لێکترازانی ناوخۆیی کە دەسەڵاتی ناوەند وەك خاڵی لاوازی بەرامبەر لەژێر مێزی گفتوگۆوە بە نهێنی دنەی برەودانی دەدات.
دانوستان هەمیشە تاکتیکە بۆ دەوڵەتی ناوەند، چونکە لە بێ چارەییدا بە ئامانجی تەسلیمکردنی نەیار یان گونجاندن لەگەڵ لایەنە بەهێزترە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان پەنای بۆ دەبات. هەرچییەکیش ناوەند بیدات لە روانگەی ‘زەرەر لە نیوەی بگەڕێتەوە’ پێی قایلە. دواجار ئەو لەژێر فشاردا دێتە سەر خەت بۆ گفتوگۆکردن. کڕۆکی سەندنی مافیش لە سیاسەتدا هەر ئەوەیە.
گرنگی بە ستراتیژگرتنی دانوستان بۆ چارەسەریی ئاشتییانە وەك پێشنیاری ئەڵتەرناتیڤی لایەنی بەرهەڵستکار هەڵوێستی تاکتیکی دوڵەت لە شەقامی بۆچوونی هەرێمی و جیهانیدا لاواز دەکات، چونکە جۆرێك رەوایەتی بە دۆزە نادەوڵەتییەکە دەدات لەبەرامبەر ئەو دەسەڵاتەی ناوەند کە بەردەوام دەست بۆ شەرعییەتی دەوڵەتبوونی درێژدەکات، بەتایبەتی هەر کاتێك بێباکبونی لە نابەرپرسیارییەتی یان خوێنڕشتن دەخرێتە ژێر پرسیارەوە.
کەچی لە باشوری کوردستان حیزبەکان بە هەمان دیدی دەوڵەت دانوستانیان وەک ئامرازێكی تاکتیکی بینیوە و بەکارهێناوە، تەنانەت لە دوای وەرگرتنی ستاتۆی سیاسیش، وەك ئەوەی لە پەیوەندی بەغدا و هەولێر چەندین ساڵە روویداوە و تا ئەمڕۆش لەسەر بابەتە کێشە لەسەرەکان لەبەرچاون.
شکستی دانوستانەکان بەر لە ریفراندۆمی سەربەخۆیی ٢٠١٧ کە پارتی و بارزانی سەرکردایەتی کرد و دواتر روداوەکانی ١٦ ی ئۆکتۆبەر ‘ی بەدوداهات کە کە پارتی یەکێتی و تاڵەبانییەکانی بە `خیانەت` پێ تۆمەتبار کرد، نموونەی ئەم کەموکورتییانەیە لە دونیابینی ئەوان بۆ ئەجێندای ستراتیژی هاوچەرەنووسساز لە ئاشتی و ئاگردا.
رۆیشتنی بە پەلەپروزکەی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان مەسرور بارزانی بۆ بەغدا بەبێ لایەنە سیاسییەکانی دیکە بۆ ‘رێککەوتنێکی کاتی’ لەگەڵ بەغدا لەسەر بابەتێکی درێژخایەنی رادەستکردنی بە بازاڕکردنی نەوت، وێنەیەکی دیکەی ئەو تیڕوانینە تەسکەیە بۆ دانوستانکردن لەگەڵ ناوەند. بە هەمانشێوە رێککەوتنی وزەی ٥٠ ساڵەی هەولێر و ئەنقەرە (رونتر نێچیرڤان بارزانی و رەجەب تەییب ئەردۆگان) نمونەیەکی دیکەیە، کە تا ئێستاش کەس نازانێت لەسەر چ ناوەڕۆکێك واژۆ کراوە ، تەنانەت لە دەرەوەی ئەو بەناو ‘رێککەوتنی ستراتیژی’یەش بووە کە پارتی و یەکێتی گوایە هەیانبووە.
رەگی ئەم روانگە حزبییە دەگەڕێتەوە بۆ ململانێی نێوخۆیی ساڵانی شەستەکان، ئەوەی لە ئەدەبیاتی سیاسی وێندەرێدا بە ململانیی “مەلایی وجەلالی” ناسراوە و تا ئێستاش ناسنامەی ئەو دوو هێزە سەرەکییە پێناسە دەکات.
دانوستانی چارەسەریی نێوان کورد وەک قەوارەیەکی ئیتنیکی-سیاسی لەگەڵ دەسەڵاتی ناوەند لە دوای کۆدەتای ١٤ی تەمووزی ١٩٥٨ لە عێراق دەستپێدەکات. ئەوەی دیکە پێشتر کۆنتڕۆڵکردنی تاقمێك بووە بە تەسلیمبوونیان لەلایەن ناوەندەوە لە ڕێگای گفتوگۆ، چ ئەوەی بەریتانییەکان لە عێراق لەگەڵ شێخ مە‌حمودی حەفید کردیان یان ئێران لەگەڵ قازی محەمەد.
دانوستانی بارزانی و عەبدولکەریم قاسم سەرباری گرنگییە ستراتیژییەکەی زوو تێک چوو بەڵام کۆماری ساوا لە بەغدا نەیدەتوانی بە سانایی کۆتایی بەو پرۆسەیە بێنێت ئەگەر لە سایەی بارزانیدا هێزە سەرەکییەکان لە دەوری دانوستان بۆ چارەسەریی وەك ستراتیژی کورد کۆببونایەتەوە. ئەگەر عەشیرەتەکان نەچونایەتە پاڵ قاسم و شەڕیان لە دژی بارزانی نەکردایە، بەغدا نەیدەتوانی هێندە بێباک بێت لە تێکچوونی پرۆسەکە، یان دنەی لێکترازانی پارتی بدات بە سود وەرگرتن لە ململانێ سیاسییە نێوخۆیییەکانی ناو حزبەکە.
جیابوونەوەی باڵی مەکتەبی سیاسی ئیبراهیم ئەحمەد (کە جەلال تاڵەبانی تێدابوو) لە پارتی و بارزانی لە ساڵی ١٩٦٤ لە هەناوی شکستی ئەو پرۆسەیەوە گەنگەشی کرد. ئیتر لێرەوە بە حیزبیکردنی ستراتیژیەتی دۆزی گەلێك دەبێتە تاکتیکی رۆتینی سیاسی دوو تاقمی چەکدار. لەو هەلومەرجەشدا بوو ئەمیان جارێك لە گەڵ ئێران و جارێك لەگەڵ عێراق گفتوگۆیان کردووە بۆ لێدان لەوی دیکە .
لە ساڵی ١٩٩٦ دا ئیبراهیم ئەحمەد شیکردەوە کە شای ئێران دوو تیمی موخابەراتی ساڤاکی بە جیا بۆ هەر باڵێکیان ناردووە و پێشنیاری هەردوولایەنیان گەیاندۆتە شا، بەر لەوەی تاران بارزانی لەبری ئیبراهیم ئەحمەد بۆ سەرکردایەتی بزووتنەوەی کورد لە عێراق هەڵبژێرێت بۆ بەرژەوەندی خۆی.
باڵی ئیبراهیم ئەحمەد دوای ١٩٧٠ بە ناچاری هاتۆتەوە باوەشی سەرکردایەتی بارزانی، هۆکارەکەشی شکستی گفتوگۆکانیان بووە لەگەڵ عێراق و وەلانایان لەلایەن ئێرانەوە ، ئەمە تاکتیکی مانەوەی خۆیان بووە. بارزانی و بەعسییەکانیش وەك بنەمایەکی ستراتیژی مامەڵەیان لەگەڵ دانوستانەکان بۆ ئۆتۆنۆمی نەکردووە. ئیبراهیم ئەحمەد دیارە لە دوای ئاشنابوونی بە تێزی ‘کۆنگرەی نەتەوەیی’ لە ساڵی نەوەدەکان لەگەڵ کوردانی باکور و رۆژئاوا و رۆژهەڵات و ئەندامیەتی لەو قەوارە پان-کوردستانییەدا درکی بەو هەڵانە کردووە کە لەو سەردەمەدا هەردووباڵ ئەنجامیان دابوون.
ئۆتۆنۆمی ساڵی ١٩٧٠ گەورەترین رووداوی مێژووی هاوچەرخە بۆ کورد چونکە تیایدا ستاتۆی سیاسی پێدرا. ئەندازیاری ئەو بابەتە ستراتیژییە کە دەبوایە بزووتنەوەی کورد بووایە یەکەم سەرۆک وەزیرانی مەدەنی عێراق عەبدولرەحمان بەزاز بووە، کە بەرنامەیەکی ١٢ خاڵی لە میدیاکانی دەوڵەتەوە راگەیاند لە ساڵی ١٩٦٨ بۆ دانوستانکردن لەسەر بەدەستورناساندنی مافەکانی کورد لە کۆماری عێراقێکی دیموکراتدا بەرەو ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی.
بەعسیەکان ١٩٦٩ بەزاز دەخەنە بەندیخانە و ساڵێك دواتر بەرنامەکەی وەك تاکتیك دەخەنە بواری جێبەجێکردنەوە بۆ تۆکمەکردنی پێگەی خۆیان لە دژی شای ئێران و ئەمریکا و ئیسرائیل، کە پشتیوانی بزووتنەوەی کوردیان بە چەک و پارە و هەواڵگری بۆ ئامانجەکانی خۆیان کرد. ئەمە بەردەوام بوو تا سازشی بەغدا بۆ تاران لەسەر سنوورە ئاوییەکانی شەت ال-عەرەب ( ئاروندرود) لە ١٩٧٥ لە دووتوێی پەیماننامەی جەزائیر بە مەرجی تەسفیەکردنی بزووتنەوە کوردیەکە.
بزووتنەوەی کورد بەهۆی سەرداربوونی ئێران بەسەر جوڵە تاکتیکەکانی لە کەمپی ئەمریکادا بووە، لە ١٩٧٢ واشینگتۆن پشتیوانی خۆی بۆ کورد دوپاتکردۆتەوە لە کۆبوەەنوەی ئیدریس بارزانی و مەحمود عوسمان لەگەڵ ریچارد هێلمس، سەرۆکی سی ئای ئەی ئەو کاتە. زانیاریەکان لەسەر پشتیوانی سەربازی و دارایی کەمپی ئەمریکی لە سەرچاوە بیانییەکاندا دەمێکە باسکراون، بەڵام تا ئێستاش سەرچاوە کوردییەکاندا کاڵ و کرچن و لە دەمی ئەم و ئەو بە لێڵی گەیەندراون. سندوقی رەشی شۆڕش شەکیب ئاکرەیی (شکیب عەقراوی) بووە، بەرپرسی ئاژانسی پاراستنی پارتی ئەو کاتە، کە لەگەڵ سەرەتای هەرەس دەوترێت بەرەو سوریا و دواتر لیبیا و ئینجا چۆتە ئەمریکا. ناوبراو چەند پەرتوکێکی لەسەر شۆرشی کورد و لەسەر سەرکەوتن و داکەوتنی سەدام دواتر نووسیوە ، لێ هیچی نەدرکاندووە لەسەر پەیوەندییە هەواڵگرییەکان و رۆڵی خۆی وەك سەرۆکی دەزگای هەواڵگری پارتی، ئەو حزبەی تۆمەتباری کرد بەوەی پارەیەکی زۆری لەگەڵ خۆی بردووە لە کاتی هەرەس و بەرپرسانی پارتی تا ئێستاش گومان دەکەن هەواڵدەری سی ئای ئەی بووبێت لەناو شۆڕشدا .
جگە لە ململانێکانی ناو پارتی لە کاتی سەرکردایەتیکردنی ئۆتۆنۆمییەکە، ، بەعسییەکان بەرەیەکی دیکەیان لەگەڵ حزبی شیوعی و چەند هێزیکی دیکە کردووە لە ١٩٧٣ و سیاسەتی بەغدا بەرەو کەمپی سۆڤیەت برا.
گەرمکردنی شەڕی شیوعی و پارتی لەلایەن بەعسەوە جگە لە رەنگدانەوەی جەمسەرگیرییە نێودەوڵەتییەکان لە سەر سیاسەتی عێراق، جوڵەیەکی تاکتیکی ناوخۆی ژیرانەی بەعسییەکان بووە بۆ زیاتر پەرتەوازەکردنی تێکۆشانەکانی ئەو هێزە ئۆپۆزسیۆنانەی مافی کوردیان دەناساند، چونکە پەیکەری حزبی شیوعی بە سەرکردایەتییەکەیەوە رێژەیەکی بەرچاوی کورد بوون، بە سکرتێر و نوێنەری ئیمزاکردنی بەرە لەگەڵ بەعس کە عەزیز محەمەد بوو. بە مانایاکی دیکە، پێیەکی کورد وەك نەتەوە لە سیاسەتی عێراق لەناو حزبی شیوعی بوو ،کە پارتی بە هەردوو باڵەکەیەوە شیرو تیریان لێ دەسوان و ئەویش بە پێچەوانەوە.
بەعسییەکان هەرگیز نەیاندەتوانی ئەو کارتە بەکارببەن ئەگەر پارتی هەندێک لە سەرکردە و کادرە کوردەکانی ناو حزبی شیوعی بۆخۆی قازانج بکردایە، بەڵام ئەمە کارێکی ئەستەم بوو لە غیابی چەند خاڵێكی ستراتیژی هاوبەش لە نێوەند گێژاوی دانوستانی تاکتیکییانەی هەر حزبێك و تاقم و کەسایەتییەک لەگەڵ کۆمارەکەی بەعس بە سەرکردایەتی ئەحمەد حەسەن بەکر. ئەو دابەشبوونە تا ناو ماڵی بارزانی هات، عوبێدوڵا و لوقمان و سابیری کوڕی چونە پاڵ بەعس و پۆستی حکومییان وەگرت و لە دژی باوکیان ماناوە تا کوشتنیان یەک لە دوای یەک لەلایەن بەعسەوە.
جێگای سەرنجە بەعسییەکان دەستبردن بۆ ئەو شێوازە لە دانوستانکردن وەك تاکتیكی دابەشکردن لەگەڵ تاک لایەنێکی کورد دەکەنە بەرنامەیەکی دوورودرێژ. ئاگربەست و گفتوگۆی یەکێتی لەسەر ئەو بنەمایە دەستیپپێکرد لە ١٩٨٣-١٩٨٤ کە زوو هەرەسی هێنا و سنووروەدەری هەموو حزبەکانی لە پرۆسەی ئەنفالدا لێکەوتەوە لە ١٩٨٧-١٩٨٨.
بەعسییەکان ئەو تاکتیکەیان بۆ رۆژهەڵاتی کوردستانیش گواستبۆوە لە گەرمەی جەنگی ئێران و عێراقدا ١٩٨٠-١٩٨٨، کە هەر جارە و لایەکیان دژی ئەوی دیکە هان دەدا و وەك هەواڵدەریش بەسەر لایەنە نەیارەکانیان لە باشوری کوردستان سوودیان لێ دەبینین.
ئەم تاکتیکە بەعس باوکە دواتر وانەی لە تورکیا لێوەرگیرا و ئەنقەرە لە ساڵی ١٩٩٢ پەرەیپێدا لە دەرەوەی سنوورەکانی لە دژی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) و ئێستاش لە دژی رۆژئاوای کوردستان بەکاری دەبات، زۆرتر لەرێگای پارتی و بارزانییەکان و هەوادارەکانیانەوە.
بەعس توانی ئەو جوڵانە بگوازێتەوە بۆ دەرەوەی سنوور لە رۆژهەڵاتی کوردستان لە هەشتاکاندا چونکە لە رۆژهەڵاتی کوردستانیش لە راگەیاندنی کۆماری مەهابادەوە جوڵانەوە سیاسییەکان دیلی فۆرمێك لە جیاکارییە حزبییە بە کێشەکان بوون، تا ئێستاش ئەو رەوتە لە سیاسەتکردن لەوێ بەردەوامە.
لە گەرمەی راپەڕینی خۆپیشاندانەکانی ژینا ئەمینی لە ئێران حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان سەرقاڵی خیتابی پروپاگەندیی خۆیان بوون بەدەر لە ئامانجێكی هاوبەشی ستراتیژی لە ئەگەری شەڕ و ئاشتیدا. زۆربەیان بە جیا لێرە و لەوێ سەرقاڵی پەیمان بەستن لەگەڵ ئەم لایەن و ئەو لایەن بوون. ئەم جۆرە لە بە حزبیکردنی ستراتیژیەتی دۆزی گەلێك کە لە باشور نموونەی زۆرە لەوێش لە رۆژهەڵات ریشەی خۆی هەیە، کە دیارترینیان دانوستانە تاکتیکییە پچڕ پچڕەکان بووە بۆ ئاگربەست لە ساڵی 1979 و دواتر لە دوای شۆرشی ئیسلامی ئێران، کە خومەینی جارێك لەگەڵ لایەنێك کۆدەبۆوە و جارێکی دیکە لەگەڵ لایەنێکی دیکە ئاگربەستی دەکرد تا لاوازکردن و سنوروەدەرنانی یەکجارەکی هەموویان.
راستییە تاڵەکە ئەوەیە لە راپەڕینی چەند مانگەی دوای مردنی ژینا ئەمینی کە لە ئەیلولی ٢٠٢٢ هەڵگیرسا ، ئەگەر رەوشێك بهاتبایە پێشەوە تیایدا هێزەکانی دەوڵەتی کۆماری ئیسلامی ئێران چەند ناوچەیەکی کوردنشینیان چۆڵ بکردایە، وەك ئەوەی لە رۆژئاوای کوردستان سوپای سوریا کردی لە 2011 ، حزبەکانی رۆژهەڵات جگە لە شەڕێکی خوێناویی ناوخۆ و پاشەکشەکردنێکی دیکە بە دۆزی سیاسیی-ئیتنیکی کورد شتێکی دیکەیان لێ چاوەڕوان نەدەکرا.
ئەم زەمینە ترسناکە بەرهەمی وەهمی شاگەشبوونی حزبەکان و سەرکردەکانیانە بە تاکتیکی تەسکی کاتیی لە ئاگر و ئاگربەستدا. شەهیدبوونی د. قاسملو (باشترین دیپلۆماتکاری سەردەم بۆ کورد) لە ساڵی 1989 لەسەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ چەند پاسدارێك یەك لە نموونە زامدارەکانی ئەو ڕەوشە هەژارەی دونیابینی حزبە کوردییەکانە لەم بوارەدا.
بەرەی کوردستانی کە لە ١٩٩١ لە باشور دامەزرا وەك هەوڵێكی ساوا بەرەو جۆرێك لە فۆرمولەکردنی ستراتیژیەتی هاوبەش لە عێراق دوای جەنگی کەنداو، زوو بووە ناوێكی بێناوەڕۆك دوای ئەوەی مەسعود بارزانی و جەلال تاڵەبانی هەریەکەیان بە جیا لەگەڵ سەدام حسێن دانیشتن.
تاریق عەزیزی وەزیری دەرەوەی عێراق و جێگری سەرۆك وەزیر کە چەند ساڵ دواتر رایگەیاندبوو بەغدا دانەری هێڵی جیاکاری نفوزی پارتی و یەکێتی بووە لە دێگەڵە نەك موبالەغەی نەکردبوو ، تانکەکانی بەعس لە گەرمەی شەڕی ناوخۆی پارتی و یەکێتی لە ٣١ ئابی ١٩٩٦ لە هەولێر گەواهیان دا بۆ سەلماندنی گوتەکانی.
دەکرێت لێکنزیبوونەوەی پارتی و یەکێتی دوای روخانی سەدام لە مەلەفی داگیرکردنی عێراق لە ٢٠٠٣ وەك ستراتیژی هاوبەش لەسەر فیدرالیزم دژ بە ئارگومێنتی ئەم بابەتە لێکبدرێتەوە. کەچی رووداوەکانی یەك دەیە دواتر دەریخست بەناو ‘رێککەوتنی ستراتیژی’ ئەو دوو حزبە لەسەر چ بابەتگەلێکی دارایی و دابەشکداری تاقمچێتی ئیمزاکراوە.
ئەگەر بۆ تاڵەبانی عێراقی فیدرال ئامانجی ستراتیژی سیاسی ئەو بوو بێت تا تیایدا لە باشترین حاڵەتدا ئەو شێوازە حوکمڕانییەی دوای ٢٠٠٣ هاتبوە ئاراوە کە نزیک بو لە کۆنفیدرالیزم لە سایەی ئەگەری ئارامی و پێشەوەچوونی دیموکراتیانە لە عێراق بەردەوامی هەبوایە، ئەوا ریفراندۆمە جوداخوازەکەی بارزانی لە ٢٠١٧ نیشانیدا کە چەندە تاکتیکی پارتی لەسەر ئەو بابەتە وەستاوە و لە تەسکترین دەرفەتدا بە پلانسازی هەوڵی هەڵوەشاندنەوەی داوە. ئەمە مانای ئەوە نییە کام سیستەمی کام حزب باشترە، قسە لەسەر نەبوونی ئەجێندای ستراتیژی درێژمەوداوی هاوبەشە، کە لە نەبوونیدا چەندین کێشەی دریژخایەن دووچاوری میللەتێك دێت. ئەوەتا کاریگەرییەکانی هەرەسی دانوستانە تاکتیکییەکانی سەدەی رابردوو تا ئەمڕۆ لە ململانێی زۆنبازییەکەی پارتی و یەکێتیدا لەبەرچاون و گرێی بەردەم پێشنیارەکانی پێشکەوتنن.
کارل ڤۆن کلاوڤیتز، کە جەنڕال و ستراتیژیستێکی سەربازی ناسراوی ئەڵمانیای سەدەی هەژەدەهەم و نۆزدەهەمە، ناسراوە بەوەی تیۆرەکانی لەو خاڵەدا کۆکردەوە کە “جەنگ بەردەوامیدانە بە سیاسەت/دیپلۆماسی لە رێگای ئامرازی دیکە”. ناوبراو پێشبینی نەکربوو دوو سەدە دواتر سیاسەتی دانوستانی دیپلۆماتی دەبێتە بەشێکی لێنەبڕاوەی جەنگ.
ئەمڕۆ شەڕ و ئاشتی چەند دژ یەکن ئەوەندەش دووانەیەکی پەیوەستن. گەشەسەندن و کزبونیان لە سیاسەتی ئەم سەردەمەدا نەك وەك جاران تەنیا بەندە بە رابردوو و داهاتووی یەکترەوە بۆ گواستنەوەی ململانێکان لە گۆڕەپانی شەڕەوە بۆ وێستگەیەکی دیکە، بەڵکو پێشکەوتن و داکەوتنی یەکیان لە یەککاتدا ئاراستەی تاکتیکی و ستراتیژی ئەوی دیکە دەگۆرێت.
وتوێژەکانی نێوان روسیا و ئۆکرانیا بۆ گرێبەستی هەناردەکردنی دانوێڵە کە تورکیا نێوندگیری کرد لە گەرمەی ئەو جەنگە خوێناوییەدا، یەك لەو نموونە دیارانەی ئەم قۆناغە نوێیەی سیاسەت و ئابووری جەنگە.
ئەگەر ئەو دانوستانە لە ئەنقەرە پەیوەندییەکی فەرمی دیپلۆماتی نێوان دوو دەوڵەت و بە نێوەندگیری دەوڵەتێك و دەوڵەتان بێت، دانوستانەکانی عەرەب-ئیسرائیل بۆ دامرکاندنەوەی شەڕە پچڕ پچڕەکانی نێوان گروپە چەکدارە ئیسلامیستەکانی فەڵەستین و سوپای ئیسرائیل بابەتێکی چەندبارەی بەردەوامە، نموونەیەکی دیکەی ئەم گەشەسەندنەیە لە نێوان دەوڵەت و لایەنێکی نادەوڵەت.
قۆناغی ئێستای وەبەرهێنانی ئابووری و پیشەسازی جیهان کە وابەستەی فرە جەمسەری سیاسی نێودەوڵەتییە لەگەڵ خێرایی پەیوەندییە تەکنەلۆژییەکان لە سەردەمی جیهانگیریدا بەشێكن لە هۆکارەکانی ئەم گۆڕانکارییانە.
لەو سۆنگەیەشەوەیە بە ستراتیرتیژیکردنی دۆزی دانوستان بۆ چارەسەریی لە شەڕ و ئاگربەستدا زۆر گرنگە بۆ بزاوتە سیاسییە کوردییەکان. توانستی دیپلۆماسی لە یەککاتدا بە ئاستی هێزی شەڕکردن و ئامرازەکانی دیکەی بەرهەڵستکاری گرنگە، بۆ ئەوەی بتوانرێت لەگەڵ ئەم رەوتە نوێیەی ململانێیان رێگاکانی تێکۆشان بە ئاراستەی جۆرێك لە چارەسەری سیاسیی بگەیەنن، بۆ لەناونەچوون لە بەرداشی خوێنڕشتنی بە فیڕۆچوودا.
ئەم فۆرمەی لە حزبیبوون تا ئێستا هێنراوە لە باشوری کوردستان و رەنگدانەوەی لەسەر بەشەکانی دیکەش هەیە، بارگرانی و بەربەستێکی دڕدۆنگە لەبەردەم هەوڵە سیاسییەکان بۆ یەکبوون و پێکەوە مانەوە لە قەیرانی گەمە سیاسییەکانی گۆڕانکارییە خێرا هەرێمی و نێودەوڵەتیەکان. خولانەوە لە بازنەی بێهودەییدا بۆ کۆمەڵگە تاقەتپڕوکێنە، مەترسییەکی نەبینراوە و پەکخەری هێڵەکانی ئینتیمایە بۆ بەرگریکردن لەوەش تا ئێستا سەندراوە یان دراوە.
